Het is een jaarlijks hoogtepunt: de uitreiking van de VRC Scriptieprijs. Speciaal bedoeld als stimulans voor de nieuwe generatie registercontrollers. Dit jaar vond de feestelijke uitreiking op 7 november plaats tijdens de laatste sessie van de Financiële Top Cyclus in Boijmans Depot in Rotterdam. Thom Broekhuis en Sonny Liebeek waren twee van de gelukkigen die hun noeste arbeid bekroond zagen worden met een cheque en een eervolle vermelding. Een goede reden voor een nadere kennismaking met beide talenten.

Liefst zes van de acht universiteiten stuurden hun beste scripties in. Voor de jury, bestaande uit voorzitter Vincent Verweijmeren, Theo Eysink, Sophie Hoozée en Nynke Dalstra, was de schone taak weggelegd om deze te beoordelen. De scripties van Sonny Liebeek van de Erasmus Universiteit Rotterdam (‘Mens vs. Machine. Voorspellen van de klantvraag’) en van Thom Broekhuis van TIAS Business School (‘Langetermijninvesteringen: hoe deze te monitoren, evalueren en bij te sturen na initiële besluitvorming om de waardecreatie van KPN te bevorderen?’) sprongen er direct uit. Ze vielen dan ook in de prijzen.  

Traject na investeringsbesluit 

In de afgelopen vijf jaar heeft Broekhuis op verschillende plekken binnen KPN ervaring opgedaan. Momenteel zit hij bij wat ze bij KPN liefkozend de ‘achterkant’ noemen: de netwerkkant. “Waar de echte techniek zit.” Zijn scriptie is het slotstuk van zijn EMFC-opleiding. Hij koos voor een onderwerp dat dichtbij de praktijk van zijn eigen werkveld ligt. “Een belangrijk aandachtspunt bij KPN is de transitie van koper- naar glasvezelnetwerken. Een behoorlijke investeringscase, waar we ieder jaar miljoenen instoppen. We spenderen veel tijd om te komen tot een investeringsbesluit en gedetailleerde businesscases”, legt hij uit. “Maar als een besluit eenmaal is genomen, wat doen we dan? Gaat het goed of moeten we bijsturen? En stopt er überhaupt wel eens een project?” 

Lerend effect 

Hoe je komt tot investeringsbesluitvorming? Daarover is genoeg literatuur te vinden, geeft Broekhuis aan. Maar over het proces daarna veel minder. Terwijl dat juist zo leerzaam kan zijn. “Er zit een lerend effect in voor een lopende investering. Als je van evaluaties van andere projecten bijvoorbeeld weet dat je structureel meer kosten maakt, dan moet je daar misschien wat mee doen aan de voorkant bij het selecteren van projecten. Dan maak je misschien wel andere investeringsbesluiten.”  

Broekhuis geeft in zijn scriptie vijf aanbevelingen. Eén daarvan heeft betrekking op informatievoorziening: er is behoefte aan waardesturing. KPN kan goed de kosten van de aanleg van glasvezel volgen, maar of dat leidt tot honderd of tot duizend meer klanten in de maand is moeilijk te voorspellen, geeft hij aan. “Er zijn externe factoren die meespelen, bijvoorbeeld een kortingsactie van een andere partij. Maar de behoefte om die koppeling wel te maken is er wel. Ik heb een aanbeveling gedaan om dat wat concreter te kunnen maken. Dat wordt tot nu toe redelijk opgevolgd, dat is leuk om te zien.” 

Werken op versafdeling 

Liebeek is hoofd financial control bij Bakker, de grootste leverancier van groente en fruit aan Albert Heijn in Nederland. Hij werkt hier ruim zeven jaar. Vers zit in zijn hart. Ooit begon hij met een bijbaantje bij de Albert Heijn, belandde op de groente- en fruitafdeling en zorgde er drie jaar lang voor dat alles er altijd netjes en verzorgd bij lag in de ochtend. “Vooral met verse producten kun je qua presentatie veel doen.” Broekhuis lacht, hij herkent dat wel. Ook hij heeft vanaf zijn vijftiende een aantal jaren op de groenteafdeling gewerkt. “Met veel plezier!”  

Waardeverlies voorspellen 

Verse groente en fruit; gezonde, mooie producten om mee te werken, maar er zit ook een nadeel aan. Liebeek: “Zodra je het plukt, gaat het dood. Elke dag dat het langer in de keten verblijft, heb je waardeverlies. Op dit onderwerp is mijn scriptie gebaseerd. De voorraad in de winkel voorspellen doen we nu op basis van kennis. Als de temperatuur hoog is, verwacht je bijvoorbeeld meer verkoop van meloenen. Je legt zelf verbanden en bepaalt hoe zwaar een variabele weegt. Ik was benieuwd of er een voorspelmodel te ontwikkelen is waardoor je beter kunt voorspellen wat er wordt verkocht zodat je beter weet hoeveel voorraad je nodig hebt. Zodra dat onzeker is, ga je extra inkopen, waardoor je een grotere kans op verspilling hebt. Voedselverspilling is een van de belangrijkste punten in onze sector. Ieder product dat in de kliko verdwijnt, doet mij pijn aan de ogen. Ik geloof erin dat je voedselverspilling kleiner kunt maken door de keten van land tot klant zo goed mogelijk op elkaar te laten aansluiten.” 

"Veel theoretische obstakels die vanuit organisaties worden aangedragen bij het inrichten van waardesturing, blijken er in de praktijk niet te zijn.”

Kunstmatige intelligentie 

Interessant is dat Liebeek een fascinatie heeft voor kunstmatige intelligentie. Dat bracht hem op het idee om dit te gebruiken voor zijn onderzoek. “Het is altijd leuk om nieuwe dingen uit te proberen.” Hij stelde variabelen vast en ging experimenteren met neural networks, een machine learning techniek dat patronen kan filteren uit grote data. Daar rolde een model met allerlei verbanden en dus informatie uit. Broekhuis: “Inspirerend dat je dat hebt gedaan. Wat verraste jou het meest aan het patroon dat naar voren kwam?” Liebeek: “Niemand kan beter voorspellen dan AI, was mijn idee. Dat is niet zo. Kijkend naar hoe neural networksvariabelen meet, zag ik dat het systeem echt totaal irrelevant verbanden had gelegd, die je vervolgens moet corrigeren. Dat had ik niet verwacht. Een variabele in het model was tweede paasdag. Die gaf het model een grote weging mee, terwijl het één dag in het jaar is.” 
 

Het managementteam van Bakker heeft wel oren naar de mogelijkheden die de techniek biedt. Dit maakt de kennis en ervaring van de medewerkers binnen het familiebedrijf geenszins overbodig, beklemtoont Liebeek. Integendeel. “Je moet veel kennis hebben om goed te kunnen voorspellen. De combinatie van die twee maakt het sterk. Het meesterschap blijft, het is alleen een andere manier van denken. Het idee is om het model verder te ontwikkelen. Maar het besef dat dit kan is hiermee wel gecreëerd.” Broekhuis knikt: “Het is leuk dat je iets in beweging kunt krijgen. Bij ons zijn twee aanbevelingen meteen ingevuld: het hanteren van een ondergrens en een aantal disciplines van expertise bij elkaar zetten, die vijf jaar vooruitkijken en terug redeneren welke investeringen je moet doen om bij dat eindpunt te komen.”  

Handvatten aanreiken 

Broekhuis hoopt dat zijn scriptie ook andere organisaties houvast kan geven. “Veel theoretische obstakels die vanuit organisaties worden aangedragen bij het inrichten van waardesturing, blijken er in de praktijk niet te zijn. En anders zijn ze best op te lossen. Ik heb wat handvatten gegeven om obstakels te overwinnen. Ik hoop dat mijn scriptie met name businesscontrollers een ander perspectief biedt op investeren en waardesturing.” Liebeek denkt dat zijn scriptie vooral een praktijkcasus laat zien die makkelijk te vertalen is naar een eigen situatie binnen een ander bedrijf. “Je probeert een situatie te voorspellen op basis van input van variabelen. In de basis blijft het statistiek.”  

Toekomst ligt open 

Of het een generatieding is, of dat het toeval is dat ze beiden graag hun toekomst open laten, weten ze niet. Maar nieuwe stappen zetten lonkt. “Voor nu wil ik vooral in het financiële werkveld meer expertises leren kennen en kennis opdoen. In onze generatie zijn veel mensen die actueel willen blijven, iets nieuws willen doen”, zegt Broekhuis. Hij heeft dat ook. “Vaak gebruik ik het voorbeeld van een ladder. Ik wil telkens een stapje maken, of dat nu horizontaal of verticaal is, dat maakt niet uit. Zolang het werk maar leuk is.” Liebeek reageert: “Vorig jaar ging ik van business control naar financial control, terwijl de meeste mensen dit andersom doen. Het bevalt goed. Ik voel mij het beste wanneer ik nieuwe ervaringen kan opdoen. Er zijn zoveel dingen leuk. Duurzaamheid en een maatschappelijke bijdrage kunnen leveren bijvoorbeeld. Ik kom uit een onderwijsfamilie, dus dat trekt ook. Ik wil lekker vrij zijn en zien waar ik terechtkom. Dat heeft altijd nog goed gewerkt.”